theo nghĩa rộng, là tất cả những gì đang tồn tại khách quan - toàn thế giới với tất cả các hình thức biểu hiện muôn màu, muôn vẻ của nó. Theo nghĩa này, khái niệm TN là cùng bậc với các khái niệm "vật chất", "vũ trụ". Trong quá trình phát triển từ đơn giản đến phức tạp, từ thấp đến cao, giới TN đã trải qua hàng loạt trình độ khác nhau: TN vô cơ, TN hữu cơ (sinh quyển), xã hội loài người. Sự xuất hiện của xã hội là bước nhảy quan trọng nhất trong sự phát triển TN. Khi đã hình thành trên cơ sở của sinh quyển, xã hội có một loại đặc điểm mới về nguyên tắc, vì vậy, nó là một bộ phận đặc biệt của TN, có sự đối lập tương đối với toàn bộ TN còn lại. Chính điều đó dẫn tới việc sử dụng khái niệm TN. Theo nghĩa hẹp (nghĩa thường dùng), TN là tập hợp các điều kiện TN vốn sẵn có, tồn tại ngoài tác động của con người (trước hết là môi trường địa lí) và những điều kiện vật chất cần cho sự tồn tại của xã hội loài người do chính con người tạo ra (còn gọi là "tự nhiên thứ hai", "tự nhiên nhân hoá"). Giữa xã hội và TN thường xuyên diễn ra sự tiến hoá của quá trình tác động qua lại. Người ta có thể chia sự tiến hoá của quá trình đó thành các giai đoạn: 1) Sử dụng các sản phẩm có sẵn, 2) Tiền công nghiệp (tương ứng với lịch sử cổ đại và trung đại), 3) Công nghiệp. Ở giai đoạn công nghiệp, quan hệ giữa xã hội và TN có sự chuyển biến về chất: xã hội chuyển từ sự sử dụng tự phát nguồn tài nguyên TN sang việc tổ chức có mục đích các quá trình TN, tức là sản xuất ra những điều kiện TN có lợi cho con người. Sự hình thành môi trường lịch sử TN do lao động của con người tạo ra, môi trường tác động qua lại giữa xã hội và TN là đặc điểm cơ bản đánh dấu sự chuyển biến về chất trong sự tác động qua lại của chúng. Vào thế kỉ 20, khái niệm về lĩnh vực tác động qua lại giữa TN và xã hội với những tên gọi khác nhau (kĩ quyển, nhân loại quyển, xã quyển, trí quyển) đã được phát triển trong các lĩnh vực tri thức khác nhau. Khái niệm trí quyển, được Vecnatxki V. I.(V.I. Vernadskij) sử dụng, nhấn mạnh vai trò tích cực hàng đầu của ý thức, của khoa học trong quá trình tác động qua lại giữa xã hội và TN. Tuy nhiên, sự xuất hiện của xã hội hoàn toàn phải là sự biến đổi căn bản bản thân các quy luật của TN.
